Ιστορία

Η Ιστορία

Η Ιστορία του χωριού μας

 

Ξυλοφάγου

Ο πληθυσμός είναι αμιγής ελληνικός. Το σημερινό χωριό έχει ηλικία που μόλις ξεπερνά τα 200 χρόνια. Ο γέρο-Νικόλας, θυμόταν το χωριό με 30 οικογένειες.  (Ο γέρο-Νικόλας πέθανε το 1970, σε ηλικία 97 χρόνων).

Ο παππούς του γέρο-Νικόλα, ο Ανάστασης, ήταν γιος του Χ” Γιώρκη, ενός από τους πρώτους οικιστές, από τη Δερύνεια. Από τη Δερύνεια ήταν, επίσης, και ο Δήμητρος, τον οποίο θα συναντήσουμε και σ’ άλλη περίπτωση σ’ αυτή τη μελέτη. Μεταξύ των πρώτων οικιστών ήταν ο Γιωρκής Γούκος από τη Λύση, ο Χ” Γιωρκής και ο Κκολός από την Τράπεζα. Από την Τράπεζα μετοίκησαν, επίσης, εδώ 4 μοναχοί με τα κοπάδια τους για να γλιτώσουν από τις ενοχλήσεις των Τούρκων. Μετοίκησαν, επίσης, εδώ οικιστές από την Καλαβασό, τα Λειβάδια, την Ορμήδεια, τη Μυτιλήνη και το Κρανίδι. Αργότερα, βέβαια, και από άλλα μέρη.
(Σημ.: Η Τράπεζα, σύμφωνα με τις πληροφορίες που δίνει ο Νέαρχος Κληρίδης στο βιβλίο του «Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου», σελ. 235, ήταν κοντά στο σημερινό χωριό Αχερίτου και καταστράφηκε κατά την επιδρομή των Μαμελούκων στα 1425 μ.Χ. μαζί με άλλα γειτονικά χωριά. Όσοι κάτοικοι είχαν απομείνει, ξανακατοίκησαν στο χωριό τους, γιατί στα 1563, εποχή των Ενετών, δοκίμασαν να ξανακτίσουν την εκκλησία της Παναγίας της Τράπεζας, μα φαίνεται πως ο συνοικισμός σιγά-σιγά έφθινε, και, στα 1707, διαλύθηκε οριστικά.  Η μετανάστευση κατοίκων της Τράπεζας στη Ξυλοφάγου πρέπει να σχετίζεται με τη διάλυση του χωριού αυτού).
Οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν βοσκοί και οι λόγοι που τους έσπρωξαν να εγκατασταθούν εδώ ήταν πολλοί:
α) Η περιοχή ήταν ένας απέραντος βοσκότοπος ένεκα του δάσους και του βραχώδους ακαλλιέργητου τότε εδάφους
β) Τα μέρη αυτά ήταν τότε απόμερα και οι ενοχλήσεις από τους Τούρκους ήταν πιο αραιές
γ) Το χωριό δεν φαίνεται από τη θάλασσα λόγω της «παμπούλας» που υψώνεται στα νότια και έτσι γλίτωνε από τους πειρατές, που συχνά ρήμαζαν τα παράλια χωριά
δ) Το νερό που υπήρχε σε παλαιότερα πηγάδια.Το σημερινό χωριό ευρίσκεται στη θέση είτε του Πυλιδωρίου είτε άλλου συνοικισμού που εγκαταλείφθηκε.
Η εκκλησία λογουχάρη του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος είναι ο πολιούχος του χωρίου, είναι οικοδόμημα του 16ου αιώνα κατά το Rupert Gunnis (Βλ. το βιβλίο του “Historic Cyprus”, σελ. 465).Στα ΒΑ της εκκλησίας και σε απόσταση 50 περίπου μέτρων σώζονται τα θεμέλια μεσαιωνικού οικοδομήματος γνωστού ως «Πύρκου της Ρήγαινας». Πρέπει, λοιπόν, να υπήρχε εδώ κάποιο φέουδο (τσιφλίκι) στα χρόνια των Φράγκων ή των Ενετών. Δίπλα στον «Πύρκον» ήταν ένα πλατύ πηγάδι από το οποίο αντλούσαν νερό που έπεφτε σε δεξαμενή, από όπου προχωρούσε και πότιζε τα περιβόλια. Μέρος των πετραυλάκων και τα θεμέλια της δεξαμενής σώζονται μέχρι σήμερα.Ακριβώς, πάνω στα θεμέλια του «Πύρκου της Ρήγαινας» είναι κτισμένο σήμερα το σπίτι του Δημήτρη Πετρή Κυριάκου. Αλλά και στη θέση των περιβολιών είναι σήμερα κτισμένα σπίτια.Κανένας από τους σημερινούς κατοίκους του χωριού δεν γνωρίζει τίποτε περισσότερο εξόν από το όνομα «Πύρκος της Ρήγαινας», που σημαίνει πως οι πρώτοι οικιστές βρήκανε τον τόπο ολότελα ακατοίκητο.
Μια άλλη απόδειξη ότι ζούσαν εδώ άνθρωποι στα χρόνια του Μεσαίωνα είναι και ο «Πύρκος» που είναι κτισμένος στο πιο ψηλό σημείο της «παμπούλας» στα νότια του χωριού.Μια τρίτη απόδειξη ότι ζούσαν εδώ άνθρωποι, στα χρόνια, τουλάχιστο, της Φραγκοκρατίας και της Ενετοκρατίας είναι ότι σε χάρτη που εκδόθηκε το 1573 στην Αμβέρσα από τον Abraham Ortelius σημειώνεται, ακριβώς στη θέση που ευρίσκεται σήμερα η Ξυλοφάγου, χωριό με το όνομα Filofuo.
Νοουμένου ότι πολλά χωριά σημειώνονται με παρεφθαρμένα ονόματα στους χάρτες εκείνης της εποχής μπορούμε να υποθέσουμε ότι το «Filofuo» είναι παρεφθαρμένο όνομα της σημερινής Ξυλοφάγου.

Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε ότι υπάρχουν χαλάσματα παλαιών συνοικισμών στις εξής τοποθεσίες γύρω από τη Ξυλοφάγου: Χαλάσματα, Χαλοσπιθκιά, Χορτάτζια, Μάλλουρας και αλλού.

πηγή: βιβλίο Η ΞΥΛΟΦΑΓΟΥ Του Ανδρέα Π. Πολυδώρου ,Λευκωσία 1989

Η Ονομασία

Υπάρχουν πολλές παραδόσεις σχετικές με την ονομασία του χωριού.
Ο Σίμος Μενάρδος γράφει: «Και κώμη της Αμμοχώστου λέγεται άνευ ονομαστικής, του Ξυλοφάγου, πιθανώτατα δ’ εκεί υπήρχε κτήμα τι ανδρός, επονομαζομένου Ξηροφάγου» (Βλ. βιβλίο Τοπωνυμικαί και λαογραφικαί μελέται’, σελ. 62).

Ο Νέαρχος Κληρίδης υιοθετεί την άποψη του Μενάρδου. «Το όνομα του, (γράφει,) το χρεωστεί στο επώνυμο του πρώτου οικιστή, ο οποίος ονομαζόταν Ξηροφάγος. Είναι και ο συνοικισμός αυτός δημιούργημα των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Στην περιοχή του, που ήταν ακατοίκητη κατά τα Βυζαντινά χρόνια, ιδρύθηκαν μοναστήρια, που σήμερα μονάχα τα ονόματά τους σώζονται και είναι απλές τοποθεσίες. Τέτοια ήσαν δύο: του Αγίου Ευσταθίου, που σήμερα η τοποθεσία λέγεται Άις Στάθης και της Αγίας Βαρβάρας» (Βλ. βιβλίο Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου’;, σελ. 177).
Πραγματικά υπάρχει το ξωκλήσι του Άη Στάθη, μεταξύ Ξυλοφάγου και Σωτήρας. Αυτό ανήκει μάλλον στη Σωτήρα. Αλλά δεν θυμούνται οι κάτοικοι να υπήρξε ποτέ μοναστήρι ή ξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας. Ούτε και τοποθεσία με το όνομα αυτό υπάρχει.

Ο Ν. Γ. Κυριαζής, επαναλαμβάνει το Μενάρδο.

Όμως, ας δούμε και τι λέγουν οι κάτοικοι του χωριού:
Το αρχικό όνομά του ήταν Πυλιδώριον. Από το ακρωτήριο Πύλας, που είναι πολύ κοντά, και το οροπέδιο που ευρίσκεται πάνω στο ακρωτήριο.

Όσον αφορά το σημερινό όνομα του χωριού υπάρχουν τρεις εκδοχές.

1. Μια παράδοση λέγει, πως οι πρώτοι οικιστές, οι οποίοι ήταν βοσκοί, που κατέφυγαν εδώ για να γλιτώσουν από τις καταπιέσεις των Τούρκων, δεν άφηναν ξένο – τούρκο, ληστή ή πειρατή – να πατήσει πόδι και γι’ αυτό το χωριό ονομάστηκε στην αρχή Ξενοφάγου. Αναφέρομε σχετικά το πιο κάτω περιστατικό.
Κάποτε μπήκαν πειρατές σε μια σπηλιά, στα νότια του χωριού, γνωστή ως «μάντρα του ξένου». Η γυναίκα του βοσκού, που έψηνε χαλλούμια αντιλήφθηκε τις κακές διαθέσεις τους. Με τα λόγια της τους παραπλάνησε να καθυστερήσουν, ενώ ταυτόχρονα συδαύλιζε τη φωτιά. Σε μια στιγμή που η προσοχή τους ήταν στραμμένη αλλού, τους έχυσε ζεματιστό «νορό» και τους έκαψε.

2. Η θάλασσα της περιοχής είναι γνωστή από τα πανάρχαια χρόνια για τα ναυάγια, που προκαλούσε. Πολύ συχνά οι φουρτούνες έριχναν πάνω στα βράχια τα καράβια και τα έκαναν συντρίμια. 0 τόπος αυτός που «έτρωγε τα ξύλινα καράβια» ονομάστηκε Ξυλοφάου.

3. Η περιοχή από τη Δεκέλεια ως την Αγία Νάπα ήταν ένα πυκνό δάσος από αόρατους, χαρουπιές και ελιές. Το δάσος αγκάλιαζε το χωριό. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε σημάδι από το πυκνό εκείνο δάσος, εξαιτίας της μαζικής εκκοπής των δένδρων από τους κατοίκους. Η εξαφάνιση του δάσους συμπληρώθηκε κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κάποτε, όταν το δάσος ευρισκόταν στην ακμή του, εμφανίστηκε σκουλήκι, προφανώς έντομο, το οποίο κατέτρωγε τα τρυφερά βλαστάρια των δένδρων και τα κατέστρεφε. Οι κάτοικοι ονόμασαν το σκουλήκι εκείνο «ξυλοφάον». Άλλοι υποστηρίζουν πως ήταν σμήνη ακρίδων. Με τον καιρό επικράτησε να ονομάζεται και το χωριό Ξυλοφάου.

Η παράδοση αυτή θεωρείται από τους κατοίκους ως η επικρατέστερη.

πηγή: βιβλίο Η ΞΥΛΟΦΑΓΟΥ Του Ανδρέα Π. Πολυδώρου ,Λευκωσία 1989