Το ιστορικό εξωκλήσι της Παναγίας βρίσκεται ένα χιλιόμετρο νοτιοδυτικά του χωριού. Ονομάζεται και «Παναγία του συρμάτου» γιατί βρίσκεται σε περιοχή που Λέγεται σύρμα, δηλαδή χώρος απ’ όπου περνούν ορμητικά νερά της βροχής. Το Καταπράσινο τοπίο σε συνδυασμό με τη θάλασσα το κάνουν να μοιάζει με επίγειο παράδεισο.
Το εξωκλήσι της Παναγίας Ευαγγελίστριας είναι κτισμένο με μπετόν και αρχιτεκτονικά δεν παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Υπάρχουν καλυμμένες επεκτάσεις οι οποίες δημιουργούν καμαρωτά τόξαστα Βόρεια, νότια και δυτικά του εξωκλησιού. Συγκεκριμένα υπάρχουν επτά βόρεια, πέντε νότια και τέσσερα στα δυτικά. Αυτό που κάνει το εξωκλήσι μοναδικό και προκαλεί πραγματικό ενδιαφέρον είναι η ιστορία του, η οποία είναι αξιοσημείωτη.
Πάμε λοιπόν να κάνουμε μια μικρή αναδρομή στην ιστορία, όπου υπάρχουν 2 εκδοχές της.
Η πρώτη εκδοχή:
Στις αρχές του 15ου αιώνα στην τοποθεσία αυτή υπήρχε μια Ιερά Μονή η οποία δυστυχώς δέχθηκε επιδρομή από πειρατές και καταστράφηκε.
Οι μοναχοί σκοτώθηκαν από τους πειρατές αλλά ευτυχώς πρόλαβαν και έκρυψαν την εικόνα της Παναγίας Ευαγγελίστριας σε μια μυστική τοποθεσία, για να μην την βρουν και την βεβηλώσουν οι πειρατές.
Τα χρόνια πέρασαν και κάποια ευλογημένη μέρα, ένας βοσκός από το χωριό Ξυλοφάγου, πήρε «εντολή» σαν σε όραμα να σκάψει σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Ο βοσκός υπάκουσε και με μεγάλο κόπο προσπάθησε να σκάψει πάνω σε συμπαγή και σκληρό βράχο. Προχωρώντας μέχρι και ένα μέτρο μέσα στο βράχο, η σκαπάνη του βρήκε κενό. Στο σημείο αυτό κατέβηκε και βρήκε κρυμμένη την εικόνα της Παναγίας.
Με μεγάλη ευλάβεια τότε ο βοσκός έκτισε ένα μικρό εξωκλήσι το οποίο το αφιέρωσε στην Παναγία, σε μικρή απόσταση από το σημείο που βρήκε την εικόνα.
Η δεύτερη εκδοχή:
Σύμφωνα με την παράδοση στο χώρο αυτό υπήρχε ένα παλαιό μοναστήρι που κτίστηκε το 13ο αιώνα. Το μοναστήρι αριθμούσε δώδεκα μοναχούς.Οι επιδρομές των Μαμελούκων Τούρκων το 1426 έφεραν την καταστροφή στο μοναστήρι. Από τους δώδεκα λέγεται ότι είχαν σωθεί οι πέντε.
Οι τέσσερις όμως εξαφανίστηκαν χωρίς να ξέρουμε τι απέγιναν. Ένας μόνο είχε μείνει και για να γλιτώσει πήρε το Ευαγγέλιο και την εικόνα της Μεγαλόχαρης και κρύφτηκε απέναντι από το εξωκλήσι σε μια σπηλιά που λέγεται σπηλιά της Παναγίας.
Μετά από παρέλευση 200 περίπου χρόνων χτίστηκε το εξωκλήσι από δύο αδέρφια τον Χατζιά και τον Βλάχο.
Σχετικά με το ξωκλήσι υπάρχει μια παράδοση: Το 1876 ο Χατζιάς είδε όνειρο ότι στην περιοχή υπήρχε θαμμένη στη γη μια εικόνα της Παναγίας. Με το ξημέρωμα πήρε εργάτες και άρχισε το σκάψιμο. Όταν προχώρησαν σε αρκετό βάθος βρήκαν πραγματικά μια εικόνα της Παναγίας. Προσπάθησαν να την μεταφέρουν στο χωριό μα στάθηκε αδύνατο. Η εικόνα δεν κουνιόταν από τη θέση της. Κατάλαβαν ότι έπρεπε να μείνει εκεί. Και κτίστηκε το ξωκλήσι της Παναγίας. Η εικόνα που βρέθηκε ήταν του Ευαγγελισμού και γι’ αυτό το εξωκλήσι ονομάζεται Παναγία Ευαγγελίστρια.
πηγή: βιβλίο Η ΞΥΛΟΦΑΓΟΥ Του Ανδρέα Π. Πολυδώρου ,Λευκωσία 1989, βιβλίο Ιστορικά Προσκυνήματα της Ξυλοφάγου
Κοντά στο εξωκλήσι υπάρχει μια μεγάλη ελιά η οποία υπολογίζεται ότι είναι άνω των 300 χρονών. Λέγεται, ότι γύρω στο 1764 υπήρχε ένας φτωχός ψαράς που είχε τη μικρή του βάρκα στην τοποθεσία «ΕΛΛΗΝΙΚΟ». Ο ψαράς πήγαινε τη νύχτα και έπαιρνε λάδι από το καντήλι του σπηλαίου της Παναγίας για να θρέψει τα έξι παιδιά του. Όταν όμως αρρώστησαν όλοι στο σπίτι του, έκανε τάμα να φυτέψει μια ελιά στην Παναγία για να μην της λείπει το λάδι. Την ιστορία αυτήν την έλεγε ο Κασιωνής που έζησε το 1780. Μετά, από στόμα σε στόμα, έφτασε μέχρι τις μέρες μας. Την ιστορία, μας την έλεγαν παλιά και ο Νίκος Καρατζιάς και ο Γεώργιος Σκούτελος.
Το εξωκλήσι της Παναγίας Ευαγγελίστριας δέχθηκε πολλές μετατροπές αλλά και επεκτάσεις μέχρι να φτάσει στην σημερινή του μορφή.
Σε ένα μικρό δωμάτιο το οποίο βρίσκεται νότια του εξωκλησιού έχει εμφανιστεί το πρόσωπο της Παναγίας η οποία λέγεται ότι απεικονίζει την Παναγία η οποία κρατάει στα χέρια της ένα κρίνο. Το θαύμα αυτό έγινε το 2013 και οι κάτοικοι μιλάνε για θαύμα αφού δεν έχουν δει ποτέ ξανά κάτι παρόμοιο. Η μορφή του προσώπου της Παναγίας είναι ακόμα και σήμερα εκεί.
Στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας έσκαψαν μεγαλώνοντας το κενό και στεγάζοντας ένα άλλο μέρος δημιούργησαν σπηλιά, μέσα στη οποία τοποθετήθηκαν πολλά εικονίσματα, κεριά, τάματα και άλλα τα οποία οι πιστοί προσφέρουν στην Παναγία.
Για να μπορέσει κάποιος να πάει στη σπηλιά πρέπει να κατευθυνθεί από το νότιο προαύλιο του εξωκλησιού και μέσα από ένα μονοπάτι μερικών δεκάδων μέτρων.
Καθώς θα περπατάτε σε αυτό το μονοπάτι, θα δείτε ότι υπάρχουν χνάρια πατούσας ανθρώπου αποτυπωμένα στον βράχο. Τα χνάρια αυτά φημολογείται ότι ανήκουν στην Παναγία η οποία είχε επισκεφτεί την σπηλιά αυτή.
Το μικρό αυτό αλλά πανέμορφο και ιστορικό εξωκλήσι το επισκέπτονται καθημερινά πάρα πολλά άτομα. Εντύπωση δε κάνει το γεγονός ότι τα άτομα αυτά είναι κυρίως νεαρής ηλικίας ακόμη και μικρά παιδιά. Ψέλνουν ύμνους προς την Παναγία, σκύβοντας το κεφάλι ευλαβικά μπροστά στο εικόνισμα της.
Το εξωκλήσι της Παναγίας Ευαγγελίστριας στην Ξυλοφάγου είναι άρρηκτα συνυφασμένο με την καθημερινότητα των κατοίκων, τις προσευχές, τις χαρές αλλά και τις λύπες τους.
Πηγή: cyprusalive.com
