Η πατάτα είναι ένα προϊόν που ευδοκιμεί σε αμμώδη ή αμμοαργιλλώδη εδάφη και στα κοκκινοχώματα. Η άρδευση είναι απαραίτητη και γι’ αυτό η ποσότητα του νερού είναι τεράστιας σημασίας. Η παγωνιά βλάπτει πολύ την καλλιέργειά της και όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω από 3 βαθμούς Κελσίου καταστρέφεται.
Η κοινότητα της Ξυλοφάγου ικανοποιεί όλους εκείνους τους ευνοϊκούς παράγοντες για την καλλιέργεια της πατάτας, αφού είναι Κοκκινοχώρι και διαθέτει ικανοποιητικά αποθέματα υπογείων νερών, το κλίμα είναι γλυκό ένεκα της θάλασσας πράγμα που συμβάλλει στις καλλιέργειες της πατάτας. Η καλλιέργεια της πατάτας στην Κύπρο φαίνεται να ξεκίνησε πριν από την αγγλική κυριαρχία στην Κύπρο αλλά αναφέρεται ιστορικά πως η εξάπλωσή της στην Κύπρο ξεκίνησε το 1909. Όπως σημειώνει και ο Αντρέας Π. Πολυδώρου στο βιβλίο του ηλικιωμένοι της κοινότητας επιβεβαίωναν πως η παραγωγή πατατών στην Ξυλοφάγου μετρά πολλά χρόνια πίσω. Η παραγωγή και καλλιέργεια πατατών έδινε τα προηγούμενα χρόνια δουλειά όχι μόνο στους κατοίκους της κοινότητας αλλά και στους ανθρώπους γειτονικών χωριών.
Συνήθως, οι γυναίκες ήταν εκείνες που εργάζονταν για τη συγκομιδή της πατάτας από τα χωράφια ενώ οι άντρες εργάζονταν στο φόρτωμα και στις πιο βαριές εργασίες. Οι πατάτες καλλιεργούνταν όπως και σήμερα δύο φορές τον χρόνο και έδιναν την εαρινή εσοδεία τον Μάρτιο και τη φθινοπωρινή τον Νοέμβριο. Η παραγωγή πατάτας ήταν ιδιαίτερα επίπονη αλλά και αβέβαιη αφού ο καιρός έπαιζε περίεργα παιχνίδια πολλές φορές και κατέστρεφε τις φυτείες, πράγμα που συμβαίνει και σήμερα. Η περίοδος ανάπτυξη και στις δύο φυτείες άνοιξη και φθινόπωρο διαρκεί 100 μέχρι 120 μέρες ενώ η εαρινή είναι εκείνη που δίνει τη μεγαλύτερη σοδειά.
Εξαγωγές και παραγωγή
Οι πατάτες που συλλέγονται μεταφέρονται σε γεωργικές αποθήκες τόσο της κοινότητας όσο και στην υπόλοιπη Κύπρο. Πολλοί παραγωγοί διατηρούν τις δικές τους αποθήκες μέσω των οποίων διαχωρίζουν και κατανέμουν τις πατάτες τους τόσο στην εγχώρια όσο και στην αγορά του εξωτερικού. Η παραγωγή πατάτας στην Ξυλοφάγου μετρά πολλούς τόνους τόσο για εγχώρια κατανάλωση όσο και για εξαγωγές. Η πατάτα είναι ένα γεωργικό προϊόν ταυτισμένο με την κοινότητα και την ιστορία της.
Ως γνωστόν, το αγαπημένο προϊόν των Κοκκινοχωρίων είναι η πατάτα, έτσι και η Κοινότητα Ξυλοφάγου αποφάσισε το 2018 να διοργανώσει και να αναβιώσει ξανά το Διεθνές (όπως θα ονομάζεται) Φεστιβάλ Πατάτας – Ξυλοφάγου.
Σημειώνεται ότι παλαιότερα η Κοινότητα Ξυλοφάγου διοργάνωσε ξανά το Φεστιβάλ Πατάτας κατά τις χρονιές 1992 και 1993 και 1996.